Η θάλασσα στην Τέχνη

Ζωγραφική

 Η θάλασσα δεν θα μπορούσε να μην αποτελεί πηγή έμπνευσης για την ζωγραφική. Οι πρώτοι καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με την θαλασσογραφία ήταν οι ολλανδοί ζωγράφοι τον 17ο αιώνα. Η θάλασσα, άμεσα συνδεδεμένη με την Ελλάδα, δεν θα μπορούσε να μην γοητεύσει και τους έλληνες ζωγράφους. Μερικοί από τους σπουδαιότερους έλληνες θαλασσογράφους είναι οι παρακάτω:

Αποβίβαση του Καραΐσκάκη στο Φάληρο

 Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης διεκδικεί επάξια τον τίτλο του πατέρα της ελλη­νικής θαλασσογραφίας.  Επηρεάστηκε τόσο από τους ολλανδούς θαλασσογράφους, όσο και από το γαλλικό Ιμπρεσιονισμό. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι η "Αποβίβαση του Καραΐσκάκη στο Φάληρο", που πουλήθηκε περίπου δύο εκατομμύρια ευρώ.

 Ο Βασίλειος Χατζής ήταν μαθητής του Κωνσταντίνου Βολα­νάκη και του Νικηφόρου Λύτρα. Το 1912 κατά τους Βαλκανικούς πολέμους η κυβέρνηση του ανέθεσε να απεικονίσει σκηνές από τη δράση του ελληνικού στόλου.

 Ο Ιωάννης Αλταμούρας, γιος της σπουδαίας ζωγράφου Ελένης Μπούκουρα - Αλταμούρα (η οποία μεταμφιέστηκε σε άνδρα για να σπουδάσει στην Ιταλία), ήταν αναγνωρισμένος και ακριβοπληρωμένος για την εποχή του, ζωγράφος. Οι θαλασσογραφίες του θεωρούνται πρωτοποριακές για εκείνα τα χρόνια και εικάζεται πως θα εξελισσόταν στον πρώτο έλληνα ιμπρεσιονιστή, αν δεν πέθαινε μόλις στα 26 του χρόνια.

Impression, Sunrise

  Για τους γάλλους ιμπρεσιονιστές, η θάλασσα ήταν μια πρόκληση, καθώς τους πρόσφερε ατελείωτες δυνατότητες έκφρασης. Ο πρόδρομος του ιμπρεσσιονισμού, Eugène Boudin ήταν ένας πολύ σημαντικός τοπιογράφος και θαλασσογράφος και αποτύπωσε την θάλασσα στους περισσότερους πίνακές του.  Ο Claude Monet, ο προστατευόμενος του Boudin, λάτρευε την θάλασσα και το νερό και το εξέφραζε στα έργα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πίνακάς του "Impression, Sunrise", που ενεύπνεσε τον κριτικό τέχνης Louis Leroy να χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά τον όρο "ιμπρεσιονισμός". Η θάλασσα ενέπνευσε κι άλλους σπουδαίους γάλλους ιμπρεσιονιστές όπως για παράδειγμα τους Édouard Manet, Pierre-Auguste Renoir.

The Ninth Wave

 Ένας άλλος πολύ σπουδαίος θαλασσογράφος που πρέπει να αναφέρουμε είναι ο ρωσο-αρμένιος ζωγράφος Ivan Aivazovsky, που αγαπούσε πολύ την θάλασσα και την αποτύπωνε πολύ συχνά στους πίνακές του. Από τα πιο γνωστά του έργα είναι το "The Ninth Wave", που αναφέρεται σε μια παράδοση ότι τα κύματα μεγαλώνουν και μεγαλώνουν σε μια σειρά μέχρι το ένατο κύμα, το οποίο είναι το μεγαλύτερο και μετά από αυτό η σειρά ξεκινά και πάλι.

  Άλλοι σημαντικοί θαλασσογράφοι ήταν ο άγγλος Edward William Cooke, ο αμερικανός John Frederick Kensett και ο εκκεντρικός Albert Pinkham Ryder.

Μουσική

 Η μαγεία και ο ρομαντισμός που αποπνέει η θάλασσα, γοήτευσε πολλούς δημιουργούς να γράψουν πολλά υπέροχα τραγούδια.

 Ο Claude Debussy, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της δυτικής μουσικής, συνέθεσε ένα από τα πιο σημαντικά του έργα επηρεαζόμενος από την ομορφιά της θάλασσας. Το "La Mer" (ο πλήρης τίτλος είναι "La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre") είναι ένα από τα κλασικά έργα του 20ου αιώνα. Ο Debussy ξεκίνησε να το γράφει το 1903 στο Παρίσι, αλλά το ολοκλήρωσε το 1905 σε μια παραθαλάσσια πόλη της Αγγλίας.

Ο Edward Elgar έγραψε το έργο "Sea Pictures", το οποίο είναι μια σύνθεση που αποτελείται από πέντε τραγούδια γραμμένα από διάφορους ποιητές.

Ο Felix Mendelssohn μαγεμένος κι αυτός από την θάλασσα συνέθεσε το ορχηστρικό έργο "Calm Sea and Prosperous Voyage", που βασίζεται σε δύο ποιήματα του Goethe.

 Στα τέλη της δεκαετίας του '50 η "surf" κουλτούρα επηρέασε πληθώρα μουσικών από την California, οι οποίοι δημιούργησαν το ρεύμα μουσικής που ονομάστηκε "surf rock". Οι "The Beach Boys" είναι το πιο αντιπροσωπευτικό συγκρότημα αυτού του είδους μουσικής. Χαρακτηριστικά ονόματα του χώρου είναι οι: "Duane Eddie", "Link Wray", "The Ventures", "The Surfaris", "The Challengers", "The Sentinals". Ο Dick Dale, που άσκησε τεράστια επιρροή στην "surf rock", είναι κιθαρίστας, αλλά και surfer και θέλησε να τα συνδυάσει και τα δύο δημιουργώντας ένα είδος της "surf rock", το "instrumental surf".

 Πάρα πολλοί είναι και οι έλληνες δημιουργοί που εμπνεύστηκαν από την θάλασσα. Για παράδειγμα, ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε τραγούδια όπως το "Μες σ' αυτή τη βάρκα" και το "Θάλασσα Πλατειά". Ο Μίκης Θεοδωράκης μαζί με τον Νίκο Γκάτσο έγραψαν το τραγούδι "Φέρτε μου τη θάλασσα" το 1967. Πολλοί καλλιτέχνες μελοποίησαν τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία, όπως ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Γιάννης Σπανός, οι αδελφοί Κατσιμίχα κ.α..

 Πολλά είναι και τα παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια με θέμα την θάλασσα όπως: "Θαλασσάκι μου", "Ανάθεμά σε θάλασσα", "Μες στου Αιγαίου τα νερά" κ.α..

Λογοτεχνία

 Η μαγεία της θάλασσας ενεύπνεσε και πολλούς συγγραφείς, από τους αρχαίους έλληνες μέχρι τους σύγχρονους μας.

Ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι ο "Moby Dick" του Herman Melville, μια περιπέτεια με πολλούς συμβολισμούς. Πρόκειται για την ιστορία του καπετάνιου Αχαάβ, που έχει σκοπό να βρεί και να σκοτώσει μια λευκή φάλαινα με το όνομα Moby Dick, γιατί εξαιτίας της είχε χάσει το πόδι του.

 Το "The Old Man and the Sea" (Ο Γέρος και η Θάλασσα) είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα του Ernest Hemingway, το οποίο περιγράφει την ιστορία ενός γέρου ψαρά, που παλεύει με έναν τεράστιο ξιφία στον ωκεανό.

 Ο "Robinson Crusoe" είναι βιβλίο του Daniel Defoe, που εξιστορεί τη ζωή ενός ναυαγού, ο οποίος πέρασε πολλά χρόνια σε ένα απομακρυσμένο νησί.

 Ένα άλλο κλασικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας είναι οι "20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα", του γάλλου συγγραφέα Jules Verne. Στο έργο αυτό περιγράφεται το ταξίδι του υποβρυχίου του πλοιάρχου Νέμο. Οι περιγραφές του Jules Verne για τον βυθό της θάλασσα είναι μαγικές.

 Η θάλασσα ενεύπνεσε και τον Jack Kerouac για να γράψει το "Θάλασσα τ' αδέρφι μου". Μιλάει για δύο ανθρώπους που τους ένωσε η αγάπη τους για την θάλασσα και αποφάσισαν να μπαρκάρουν.

 Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έγραψε "Τα Λόγια της πλώρης", μια συλλογή 20 διηγημάτων, που αναφέρονται στη ζωή των ναυτικών.

Ποίηση

 Πάρα πολλοί είναι είναι οι ποιητές που έχουν επηρεαστεί από τον μαγικό κόσμο της θάλασσας. Η θάλασσα της ελλάδας είναι πάντα μια πηγή έμπνευσης για τους ποιητές μας.

 Ο Νίκος Καββαδίας θεωρείται ο ποιητής της θάλασσας και των ναυτικών. Δούλευε στα καράβια ως ασυρματιστής και έτσι μπόρεσε να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο της θάλασσας. Τα ποιήματά του είναι, κατα βάση, βιωματικά και χρησιμοποιεί, πολλές φορές, ναυτικούς όρους.

 Άλλοι ποιητές που δεν έμειναν ανεπηρέαστοι από την ομορφιά της θάλασσας είναι ο Κωνσταντίνος Καβάφης ("Θάλασσα του πρωϊού»", "Φωνή απ’ την Θάλασσα"), ο Ντίνος Χριστιανόπουλος ("Η Θάλασσα"), ο Κώστας Βάρναλης ("Να σ’ αγναντεύω θάλασσα") κ.α..

Κινηματογράφος

Και στην έβδομη τέχνη, η θάλασσα συνεχίζει να αποτελεί έμπνευση για τους δημιουργούς. Πολλές ταινίες είναι βασισμένες σε αληθινές ιστορίες, άλλες είναι μεταφορές από βιβλία και άλλες απλά μυθοπλασία.

 Τα μυθιστορήματα "Moby Dick", "Robinson Crusoe", "20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα", "The Old Man and the Sea", είναι μερικά από αυτά που έχουν μεταφερθεί στην μεγάλη οθόνη.

Το "Απέραντο Γαλάζιο" είναι μια αληθινή ιστορία (με πολλά στοιχεία μυθοπλασίας) που έγινε ταινία. Είναι μια γαλλική παραγωγή με πρωταγωνιστή τον Jean Reno. Αφορά την ιστορία δύο φίλων, πρωταθλητών ελεύθερης κατάδυσης. Σκηνές της ταινίας έχουν γυριστεί και στην Αμοργό.

 Η ταινία "In the Heart of the Sea" βασίζεται στην αληθινή ιστορία του πληρώματος του φαλαινοθηρικού πλοίου Essex, που χτυπήθηκε από μια φάλαινα. Αυτή η ιστορία είχε εμπνεύσει και τον Melville να γράψει το "Moby Dick". Το χειμώνα του 1820, το  Essex της Νέας Αγγλίας επιτέθηκε από κάτι που κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει: μια φάλαινα μεγέθους και θέλησης μαμούθ και μια σχεδόν ανθρώπινη αίσθηση εκδίκησης.

 Η ταινία "Captain Phillips" πραγματεύεται την αληθινή ιστορία του καπετάνιου Richard Phillips, ο οποίος είχε πιαστεί όμηρος από πειρατές στον Ινδικό Ωκεανό. Η ταινία, στη οποία πρωταγωνιστεί ο Tom Hanks, ήταν υποψήφια για πολλά βραβεία και τελικά κέρδισε το βραβείο Β' Ανδρικού Ρόλου BAFTA για τον Barkhad Cabdi.